De pijp aan Maarten

Treurig nieuws: J.M.A aka Maarten Biesheuvel is vandaag overleden.  Zijn levenspartner Eva overleed twee jaar eerder, tragisch, aan een hersenbloeding. Maarten liet toen een opmerkelijk rouwbericht plaatsen en was sindsdien alleen met hun vele dieren. Maarten en Eva waren al samen sinds het einde van hun gymnasiumtijd en Eva nam een grote zorgende rol aan vanaf het moment dat de manisch-depressieve troebelen van Maarten zich begonnen te uiten. Maarten liet uit eigen mond optekenen dat hij zonder  Eva in een kartonnen doos aan het station zou eindigen.Tot het nieuws van vandaag is het me niet bekend hoe het Biesheuvel in de laatste jaren verging, schrijven deed hij in elk geval niet meer. Zijn laatste drie boeken waren verzamelingen van eerder werk.

Zelf ben ik jong met de persoon Biesheuvel in contact gekomen, voor ik me 'echt' voor literatuur interesseerde. 17 of 18 was ik. Canvas zond Alleen Elvis blijft bestaan uit. De gast herinner ik me niet meer maar een van de fragmenten was Biesheuvel te gast bij de herneming van "Hier is... Adriaan van Dis", in 2013. Met Eva aan zijn zijde leest de dan 73-jaar oude schrijver Brief aan vader.

Ontroeren dat het me toen deed! Ik zat op mijn bed en huilde voor de oude bakteevee. Hoewel m'n eigen vader nog volop leefde, hoor en ik natuurlijk geen oude man, terugblikkend op een leven vol ruïne was, maar een tiener geklemd tussen puberale hoop en puberale wanhoop, m.a.w. klem in z'n eigen ingebeelde ruïne. En toch, en toch deed het me van alles voelen! Oh, wat dacht ik Maartens pijn te begrijpen.  Het fragment bleef me bij en ik heb het met de jaren meermaals op Youtube herbekeken.  Nog altijd vind ik het een diep ontroerend moment geleid door een ontroerende tekst. Nog moet ik er lichtjes om huilen.

Tot mijn spijt ben ik andere werken van Biesheuvel pas veel veel later gaan lezen, pas heel recent eigenlijk, tijdens de quarantaine, in het plaagjaar 2020. Ik ben de DBNL gaan afschuimen naar glimpen van z'n oeuvre. Diegene die me het best zijn bijgebleven zijn het gekende (en verfilmde) Brommer op zee, De pornografie en Het examen. Mocht ik me ooit durven wagen in de riskante moerassen van Nederlandstalige kortverhalen schrijven, vul ik m'n rugzak met Biesheuvels oeuvre als gids en voeding. Er is in het werk van Biesheuvel een balans tussen het tragische en het absurd-komisch die aangehouden wordt op een manier  die ik als ' heel Nederlands' zou willen bestempelen. Hoe dat precies zit, kan ik niet precies zeggen, maar het licht-archaïsche taalgebruik is er een element van.

Persoonlijk heb ik het gevoel dat Biesheuvel in Vlaanderen niet veelgelezen is, maar ik kan me vergissen. Het hoogtepunt van z'n populariteit als schrijver lijkt zich in de jaren 70-80 te situeren. Toen was ik hier nog niet dus het is me niet bekend of hij toen op de lippen van iedere Vlaamse literatuurenthousiast lag, of niet. Sinds 2015 is er een jaarlijkse J.M.A Biesheuvelprijs voor de beste korteverhalenbundel in de Nederlandse taal. (Vreemd genoeg is die dit jaar niet uitgereikt wegens 'gebrek aan kwaliteit'). Dat is één manier op de man te eren maar z'n werk te gaan (her)lezen lijkt me de voornaamste, zodat hij niet slechts een naam blijft. Rust in vrede, Maarten, moge het een fijn weerzien zijn met Eva daarboven. Het is niet voor niks geweest

PS: Hier ook nog een stuk op de website van de lage landen, met links naar een nieuwe podcastreeks van de VPRO waarin verhalen van Biesheuvel worden voorgelezen en een artikel van Cyrile Offermans over het werk en wat het nu precies zo uniek maakt.